پلاکت خون یکی از انواع سلول‌های خونی است که در مغز استخوان ساخته می‌شود. این اجزای کروی شکل کوچک در انعقاد خون و جلوگیری از خونریزی نقش بسیار مهمی دارند. پزشکان با بررسی آزمایش شمارش کامل خون (CBC) قادر به بررسی این سلول‌های کوچک اما حیاتی هستند که گاهی اوقات ترومبوسیت نیز نامیده می‌شود.
نقش پلاکت خون در بدن چیست؟
به انواع سلول‌های موجود در بافت خون، اصطلاحاً یاخته خونی می‌گویند. یاخته‌های خونی معمولاً سه نوع هستند؛ گلبول‌های قرمز (اریتروسیت‌ها)، گلبول‌های سفید (لوکوسیت‌ها) و پلاکت‌ها (ترومبوسیت‌ها). همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم وظیفه اصلی پلاکت‌ها انعقاد خون است اما آن‌ها در ایجاد یا تخریب سلول‌های سرطانی و فاکتورهای رشدی مشتق از پلاکت نیز مشارکت دارند. درصورتی‌که اختلالی در عملکرد ترومبوسیت‌ها ایجاد شود، احتمال بروز خونریزی‌های مکرر بینی و لثه، به وجود آمدن لکه‌های قرمز بر سطح پوست و قاعدگی‌های طولانی در خانم‌ها وجود دارد.
پلاکت خون پایین چیست؟
یکی از مهم‌ترین علائم اختصاری آزمایش خون، PLT یا همان پلاکت خون است. کاهش تعداد ترومبوسیت‌ها، ترومبوسیتوپنی نامیده می‌شود. در این شرایط تعداد پلاکت‌ها کمتر از ۱۵۰ هزار عدد در هر میکرولیتر خون است. اگر این کاهش خفیف باشد ممکن است هیچ علائمی نداشته و اختلالی در مسیر لخته شدن یا خونریزی ایجاد نکند. البته این نشانه‌ها در افراد مختلف متفاوت است.
علت کاهش پلاکت خون
یکی از دلایل بسیار نادر پایین بودن پلاکت خون ارثی بودن آن است. عوارض جانبی برخی داروها و یا پیامدهای برخی بیماری‌ها منجر به از دست رفتن پلاکت‌ها می‌شود.
به دام افتادن در طحال
طحال یکی از ارگان‌های داخلی است که در سمت چپ شکم و درست در پایین قفسه سینه قرارگرفته است. در حالت نرمال طحال وظیفه مقابله با عفونت‌ها و فیلتر کردن مواد زائد خون را بر عهده دارد. ابتلا به بعضی از بیماری‌ها باعث تورم طحال و به دام افتادن تعداد زیادی پلاکت در آن شده که باعث کاهش شدید پلاکت‌های در گردش می‌شود.
عوارض جانبی داروها
عوارض جانبی بعضی از داروها در کم شدن تعداد پلاکت‌ها تأثیر دارند. گاهی بعضی از داروها با تأثیر منفی بر عملکرد سیستم ایمنی سبب تخریب پلاکت‌ها می‌شوند. از این داروها می‌توان هپارین، کینین، آنتی‌بیوتیک‌های حاوی سولفور و داروهای ضد تشنج را نام برد.
پلاکت خون پایین چه علائم و عوارضی دارد؟
درصورتی‌که فرد مبتلا به کمبود پلاکت، متوجه غده‌ها یا توده‌هایی در زیر گردن، زیر بغل یا کشاله ران شود ممکن است نشانه‌ای از تورم غدد لنفاوی یا بیماری لنفوم دارد که نیازمند بررسی سریع پزشک است.
آیا پایین بودن پلاکت خون خطرناک است؟
اگر تعداد پلاکت‌های خون از ۱۰ هزار پلاکت در میکرولیتر کمتر باشد احتمال رخ دادن خونریزی داخلی وجود دارد. اگرچه این خونریزی‌ها به‌ندرت اتفاق می‌افتند اما ترومبوسیتوپنی شدید گاهی موجب خونریزی در مغز می‌شود.
کاهش پلاکت خون در دوران بارداری
پلاکت پایین دومین اختلال خونی رایج دوران حاملگی پس از کم‌خونی است. بااینکه اختلال در بین مادران باردار چندان شایع نیست، اما در صورت تشخیص عواقبی دارد که نیازمند توجه و رسیدگی است. دلیل اصلی بروز کاهش ترومبوپلاست‌ها در بارداری چندان مشخص نیست اما برخی پزشکان معتقدند که این کاهش درنتیجه افزایش حجم خون در این دوران است.
پلاکت خون و کرونا
نتایج مطالعات در بیماران مبتلا به بیماری کووید-۱۹ نشان می‌دهد که ۵ تا ۴۱ درصد بیماران مبتلا به کرونا دچار ترومبوسیتوپنی خفیف (پلاکت خون پایین) می‌شوند. البته در حالت شدید کووید-۱۹ شیوع ترومبوسیتوپنی ۵۸ تا ۹۵ درصد است. یکی از دلایل کاهش تعداد پلاکت‌ها در خون، تخریب پلاکت‌ها توسط عفونت ویروسی است.
پلاکت خون بالا چیست؟
افزایش پلاکت خون که ترومبوسیتوز نام دارد؛ زمانی اتفاق می‌افتد که مغز استخوان بیش‌ازحد معمول این سلول‌ها را بسازد. این افزایش دو نوع اولیه و ثانویه دارد.
برای درمان پلاکت خون بالا چه بخوریم؟
بالا بودن پلاکت خون یکی از علت‌های مهم ایجاد لخته‌شدن خون و ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی است. رژیم غذایی و ریزمغذی‌ها نقش مهمی در عملکرد پلاکت‌ها و پیشگیری از بیمارهای مرتبط دارند. بنابراین مهم است که برنامه غذایی روزانه بسیار باکیفیت و سالم باشد تا احتمال تجمع پلاکت‌ها و ایجاد لخته خون کاهش پیدا کنید.
تنظیم میزان پلاکت خون
مصرف آب فراوان به رقیق شدن خون و کاهش تجمع پلاکت‌ها کمک می‌کند.
مصرف اسیدهای چرب امگا-۳ مثل دانه کتان، دانه چیا، گردو، روغن کانولا، روغن ماهی و انواع ماهی‌ها مثل سالمون
مصرف شکلات تلخ که با ویژگی ضد انعقادی از تجمع پلاکت‌ها و تشکیل لخته جلوگیری می‌کند
مصرف زردچوبه که مانند یک ماده ضد انعقادی عمل کرده و احتمال تشکیل لخته را به طرز چشمگیری کاهش می‌دهد
